Αρχίζοντας από το A (λαδια)
Όλοι οι οδηγοί γνωρίζουν ότι, κατά διαστήματα, πρέπει νααλλάζουν λάδια στη μηχανή του αυτοκινήτου τους. Λίγοι όμως
είναι αυτοί που γνωρίζουν το γιατί.
OTAN το χειμώνα νιώσουμε τα χέρια μας να παγώνουν, ασυναίσθητα
αρχίζουμε να τα τρίβουμε για να ζεσταθούν. Εκείνη τη στιγμή
κανείς μας δεν σκέφτεται ότι, η αύξηση της θερμοκρασίας των
χεριών μας οφείλεται στην τριβή, μια ιδιότητα της ύλης χωρίς
την οποία ο κόσμος θα είχε σίγουρα τελείως διαφορετική μορφή
από αυτήν που έχει τώρα. Όμως η αύξηση της θερμοκρασίας είναι
μία μόνο από τις συνέπειες που έχει το τρίψιμο δύο επιφανειών.
Μιά άλλη πολύ σημαντική συνέπεια είναι η φθορά των τριβομένων
επιφανειών. Θυμηθείτε τί γίνεται όταν τρίβουμε ένα κομμάτι
ξύλο με γυαλόχαρτο: λιγότερο ή περισσότερο μικρά κομμάτια
ξύλου (ανάλογα με το πόσο _χοντρό_ ή _ψιλό_ είναι το
γυαλόχαρτο) αποκολλούνται από την επιφάνειά του και
σκορπίζονται σαν σκόνη.
Τί σχέση έχουν όλα αυτά με τη μηχανή του αυτοκινήτου;
Θυμηθείτε πώς λειτουργεί ένας κινητήρας εσωτερικής καύσης: τα
αέρια που παράγονται από την καύση του μίγματος σε κάθε
κύλινδρο, σπρώχνουν τα αντίστοιχα έμβολα που μεταδίδουν μέσω
των διωστήρων την κίνηση στο στροφαλοφόρο άξονα. (Για
περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη λειτουργία της μηχανής
μπορείτε να ...επιστρέψετε στις _ρίζες_ Νοεμβρίου _91 ή να
ανατρέξετε σε παλαιότερα τεύχη των 4T όπου εξηγείται η
λειτουργία των κινητήρων εσωτερικής καύσης). Έτσι, τα έμβολα
τρίβονται πάνω στα εσωτερικά τοιχώματα των κυλίνδρων, οι
διωστήρες πάνω στο στροφαλοφόρο, ο στροφαλοφόρος και ο
εκκεντροφόρος πάνω στα αντίστοιχα έδρανα κ.λπ.
Υπάρχουν λοιπόν πολλά κινούμενα μέρη σε έναν κινητήρα τα οποία
μάλιστα, εκτός από τις συνέπειες της τριβής με τα ακίνητα (ή
άλλα κινητά) μέρη, έχουν να αντιμετωπίσουν και τις υψηλές
θερμοκρασίες που αναπόφευκτα αναπτύσσονται. Αν αυτά αφήνονταν
...στην τύχη τους τότε οι κινητήρες θα καταστρέφονταν πριν
καλά - καλά προλάβουν να λειτουργήσουν. Για να μην συμβεί
λοιπόν κάτι τέτοιο, οι τριβόμενες επιφάνειες των κινητήρων
λιπαίνονται, ώστε να μειωθούν σε σημαντικό βαθμό οι δυνάμεις
τριβής που αναπτύσσονται μεταξύ τους και να μην έχουμε
αποτελέσματα ανάλογα με αυτά του παραδείγματος με το
γυαλόχαρτο που αναφέραμε στην αρχή.
Σαν λιπαντικό μέσο χρησιμοποιούνται τα λάδια, τα οποία είναι
κατά κανόνα παράγωγα του πετρελαίου, αν και τον τελευταίο
καιρό έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους και τα συνθετικά
λάδια που είναι σαφώς πιο αποτελεσματικά από τα συνήθη, αλλά
ταυτόχρονα είναι και αρκετά ακριβότερα. Τις λιπαντικές
ιδιότητες των λαδιών, την ικανότητά τους δηλαδή να μειώνουν
την τριβή, μπορεί κανείς να τις αντιληφθεί αν πάρει δύο λεία
κομμάτια σίδερο και δοκιμάσει να τα τρίψει όταν αυτά είναι
στεγνά και όταν αυτά είναι λαδωμένα (ρίχνοντας μιά-δυό
σταγόνες λάδι από αυτό που έχει για να συμπληρώνει στη μηχανή
του αυτοκινήτου του, ανάμεσά τους). Θα διαπιστώσει ότι ενώ
στην πρώτη περίπτωση θα χρειαστεί να καταβάλλει κάποια δύναμη,
στη δεύτερη περίπτωση το τρίψιμο είναι πλέον αστεία υπόθεση
αφού τα κομμάτια θα γλιστρούν με χαρακτηριστική ευκολία το ένα
πάνω στο άλλο.
Για την παροχή του λαδιού σε όλα τα εκείνα τα σημεία όπου η
παρουσία του είναι απαραίτητη, κάθε κινητήρας διαθέτει σύστημα
λίπανσης που αποτελείται βασικά από την αντλία, το φίλτρο, τις
ανάλογες σωληνώσεις και σε αρκετές περιπτώσεις από το ψυγείο
λαδιού.
Βασικό _καθήκον_ του λιπαντικού στον κινητήρα είναι η ελάττωση
των τριβών με τη δημιουργία ενός λεπτού στρώματος λαδιού
ανάμεσα στις τριβόμενες επιφάνειες, ούτως ώστε να μην
τρίβονται άμεσα τα μέταλλα μεταξύ τους. Επειδή μάλιστα το
λάδι βρίσκεται σε διαρκή κυκλοφορία συμβάλλει και στην αποβολή
μέρους της θερμότητας που παράγεται στους κυλίνδρους,
λειτουργεί δηλαδή σαν ψυκτικό υγρό. Έτσι μειώνεται η φθορά και
η θερμοκρασία των τριβομένων επιφανειών. Αν το στρώμα αυτό
πάψει να υπάρχει για μερικά λεπτά ο κινητήρας θα καταστραφεί
(θα _κολλήσει_). Το λάδι προστατεύει επίσης τον κινητήρα από
τη διάβρωση και μεταφέρει μακριά από τα ευαίσθητα σημεία του
τα προϊόντα της αναπόφευκτης φθοράς του.
Από το βασικό καθήκον του λιπαντικού πηγάζουν και οι
αντίστοιχες απαιτήσεις προς αυτό: δεν πρέπει να σχηματίζει
μίγματα με τα κατάλοιπα της καύσης, ούτε επίσης πρέπει να
αναμιγνύεται με τους υδρατμούς.
Όπως καταλαβαίνουμε το λάδι _δουλεύει_ σε εξαιρετικά δύσκολες
συνθήκες. Με δεδομένες τις συνθήκες αυτές και το γεγονός ότι
τίποτα στη φύση δεν είναι άφθαρτο και αιώνιο, λογικό είναι ότι
και το λάδι με τον καιρό θα υφίσταται κάποιου είδους _φθορά_,
θα χάνει δηλαδή μέρος των λιπαντικών του ιδιοτήτων. Γι_ αυτόν
το λόγο και χρειάζεται κάθε τόσο να αλλάζουμε τα λάδια της
μηχανής του αυτοκινήτου μας. Τα διαστήματα που μεσολαβούν
ανάμεσα στις αλλαγές δεν εξαρτώνται μόνο από τις ιδιότητες του
ίδιου του λαδιού αλλά και (κυρίως) από τις ιδιομορφίες του
κινητήρα. Έτσι, η αλλαγή λαδιών σε έναν υπερτροφοδοτούμενο
κινητήρα γίνεται πολύ συχνότερα από ότι σε έναν ατμοσφαιρικό.
Να θυμίσουμε ότι αλλαγή δεν χρειάζονται μόνο τα λάδια αλλά και
το φίλτρο λαδιού που είναι υπεύθυνο για την κατακράτηση των
προϊόντων της φυσιολογικής φθοράς του κινητήρα τα οποία όπως
είπαμε το λάδι μεταφέρει.
Περισσότερα όμως για τα λάδια και το σύστημα λίπανσης στο
επόμενο τεύχος_Ν.Λ.